Wat
dit gedeelte met Jeroen te maken heeft ? Jeroen was er vroeg bij, voordat ik
eigenlijk er van gehoord had wist hij elke Pokémon te benoemen. Niet alleen dat, maar ook alle vaardigheden. Een Rage ? Iets boosaardigs ?, iets
wat kinderen niet hebben mogen of niet naar mogen kijken ?? Of is het een heel
vredelievend volkje ? Soms lijken de
dingen anders dan dat ze zijn. Voor mensen die niet de in en outs van het
Pokémon gebeuren kennen. Niet door mezelf geschreven, maar met de inhoud
van het artikel kan ik me helemaal vinden. Drie songs uit de serie zijn op de crematie gedraaid. Pittige
muziek voor op een begrafenis -tenminste de eerste twee -, JOUW muziek Jeroen
dacht ik bij de eerste tonen. Voor wat betreft het laatste lied. Een heel
gevoelig lied, dat mijn gevoel van het leven van Jeroen beschrijft vanaf de de
geboorte tot aan zijn overlijden. Voor mij zijn de teksten speciaal voor ons
geschreven, tenminste dat gevoel was en is er.
Machoke
natuurlijk, want dat is de geëvolueerde van Machop. Machoke heeft 80 hp
en Machop maar 50. En Machoke kan de karate chop, dat doet 50 damage.
Growlithe
of Arcanine?
Arcanine
is de geëvolueerde van Growlithe en heeft wel 100 hp. Die kan de
vlammenwerper. Bij de aanval "haal neer" brengt hij zijn
tegenstander 80 damage toe, maar zelf krijgt hij ook 30 damage. Maar
Charizard is beter.
Metapod
of Weedle?
Metapod
is de geëvolueerde van Caterpie en heeft 70 hp. Hij kan de tegenstander
verstijven als het kop is. Maar Weedle kan vergiftigen als het kop is en
dan heeft Metapod ook verloren. 'Weet
je wel hoe vet goed Meowtwo is?'
Dag
in dag uit hoor ik dit soort conversaties. Eindeloze reeksen cijfers, namen,
aanvalstechnieken en verdedigingsmechanismen. Om gek van te worden. Pokémon is
een rage, net als de flippo's die een tijd geleden de speelpleinen in hun greep
hadden en net als de Tamagotchgi's - die elektronische huisdieren in
broekzakformaat - waarmee kinderen hun leerkrachten en ouders tot waanzin
dreven. Rages zijn er om weer te verdwijnen en dat zal met Poké-mon ook wel
gebeuren. In de tussentijd hebben veel volwassenen het er moeilijk mee. Want wat
zijn die Pocket Monsters eigenlijk die vanuit Japan onze kinderen zo bezig
houden? Waar komen ze vandaan? Zijn ze goed of slecht? Welke invloed hebben ze
op de belevingswereld van de kinderen? En hoe gaan we ermee om? Hier volgt de
geschiedenis van Pokémon, een uiteenzetting van de discussie rond de monsters
en een voorzichtige conclusie van mij als ervaringsdeskundige.
De
meeste kinderen kennen de kaarten en weten welke kaarten zeldzaam zijn, welke
sterker zijn dan andere en welke gewild zijn bij andere kinderen. Alle namen
kennen ze uit het hoofd. Maar het spel met de kaarten kennen ze vrijwel nooit.
Ze spelen Pokémon als toen met flippo's. Je kiest kop of munt en je klapt jouw
kaart tegen die van je tegenstander. Als allebei de kaarten met de afbeelding
naar boven liggen, heeft degene die kop koos gewonnen. Als je voor het 'echie'
speelt, mag de winnaar ook de andere kaart hebben en zijn eigen kaart houden. Zo
ben je snel door je kaarten heen. En goedkoop zijn ze niet: een pakje van elf
kaarten kost zeven gulden en vijftig cent een pak van zestig kaarten ruim 25
gulden. Als ze er nog zijn, want vaak zijn alle kaarten uitverkocht. In die
pakken zitten ook energiekaarten: die zijn voor de ruilhandel bijproducten, dus
weinig interessant als je het spel niet speelt.
Handelskoorts
of sociaal isolement?
Een
ware handelskoorts waart over de speeltuin bij ons achter, op het speelplein bij
school, tot zelfs bij ons tuinhek. Kinderen vanaf zes jaar onderhandelen druk
met andere, soms oudere kinderen. Het kan er hard aan toe gaan, waarbij ze
steeds moeten afwegen of die ene kaart wel dat stapeltje andere kaarten waard
is. Omdat andere kinderen zo graag met mijn zoon van zeven wilden ruilen, ben ik
eens gaan kijken. Hij was veel te gretig en ruilde hele pakken kaarten voor één
Pokémonkaart die hij graag wilde hebben. Ik heb hem inmiddels een beetje
(bluf)poker bijgebracht en de beginselen van het onderhandelen. Als hij onzeker
is over een ruil, vraagt hij nu uitstel en komt bij mij voor advies. Het is een
stuk rustiger geworden aan het tuinhek.
Soms
wisselen de kaarten ook van eigenaar voor geld. Dat heb ik mijn kinderen
verboden. Zoals ik ze eerst ook had verboden naar Pokémon te kijken op
televisie. Iedere dag zijn er twee afleveringen te zien van de Japanse
tekenfilmserie op Fox Kids. Ik wil liever niet dat mijn kinderen als een stel
soapverslaafden voor de buis hangen en dan compleet afgesloten voor de rest van
de wereld gebiologeerd zitten te kijken. Bovendien probeer ik ze pacifistisch op
te voeden en ik vond Pokémon nogal gewelddadig. De poppetjes zijn getekend in
de beste traditie van Japanse tekenfilms: met gigantische ogen en hele kleine,
spitse neusjes. Deze tekenfilmfiguren kijken boos en de geluiden die door de
huiskamer razen, zijn erg rauw. Toch mogen ze kijken.
Ik
ben overstag gegaan nadat ik op het schoolplein zag dat alle kinderen het over
de laatste aflevering van Pokémon hadden en mijn kinderen aan die
nabeschouwingen in geheimtaal geen deel konden nemen. In zo'n sociaal isolement
wilde ik ze niet plaatsen. Nu mogen ze elke ochtend kijken, als alles gedaan is:
ontbijt is op, tanden zijn gepoetst, de kleren zijn aan en de haren zijn gekamd.
Zo heb ik er ook nog profijt van.
Pokémon
made simple
Er
zijn meer ouders die Pokémon niet zien zitten. Tegen-woordig moet je met goede
argumenten komen wil je je kinderen iets verbieden (al volstaat in noodsituaties
het ouderwetse 'Omdat ik het zeg' ook nog wel). Op zoek naar informatie ligt
Internet voor de hand. Daar zie je door de bomen het bos niet meer wanneer je in
het zoekprogramma 'Pokémon' invoert. Er zijn pagina's waar het spel wordt
uitgelegd aan kinderen (in het Engels), er zijn pagina's waar de hele commercie
rond Pokémon hoogtij viert en er zijn zelfs pagina's voor ouders, waar het spel
en het achterliggende verhaal worden uitgelegd. Er is ook een boek verschenen:
Pokémon made simple. A handbook for parents & kids waarin antwoorden op
veelgestelde vragen staan, de regels en strategieën uit de doeken worden gedaan
en ouders adviezen krijgen om verstandige kaarthandel te stimuleren. Bovendien
vermeldt het boek Poké-mon-activiteiten voor ouders en kinderen. De makers zien
ook wel in dat je de ouders mee moet krijgen om de kinderen te bereiken. Want
tegenstand is er. Laten we eerst kijken naar de herkomst en het verhaal van
Pokémon.
Game freaks
Er
was eens een Japanse insectenverzamelaar met de naam Satoshi Tajiri. Hij had een
grote verzameling aangelegd, waarbij zijn voorkeur uitging naar kevers. In het
begin van de jaren tachtig ontwikkelde Satoshi een nieuwe passie:
videospelletjes. In 1982 begon Satoshi samen met een paar vrienden het
tijdschrift Game Freak, met tips, strategieën en handel op het gebied van
videospelletjes. Toen de Nintendo Game Boy de markt veroverde in 1990 hebben
Satoshi en zijn vrienden er een helemaal uit elkaar gehaald om te kijken hoe zij
zelf een videospelletje zouden kunnen ontwikkelen. Satoshi wilde het mensen
mogelijk maken met hun Game Boy insecten te verzamelen. Met het ruilkabeltje van
de Nintendo Game Boy zouden ze dan insecten kunnen ruilen met vrienden. Het idee
van de insectenverzameling verkocht Satoshi aan Nintendo, maar het duurde nog
zes jaar voordat het spel op de markt kwam. In 1996 veroverde de Rode en Groene
versie van Pokémon de Japanse straten. Ash is de naam van het hoofdpersonage in
het spel op de westerse markt, maar in Japan heet Ash Satoshi, naar zijn
schepper. Zijn grootste rivaal heet in de Engelstalige versie Gary, maar in
Japan heet de tegenstander Shigeru, naar de man die Super Mario ontwierp.
Competitie is ook buiten het spel volop aanwezig.
In
1997 werden Satoshi en zijn Game Freak gevraagd een tekenfilmserie te
ontwikkelen. Satoshi ging akkoord. Maar hij stond erop dat de verhaalschrijvers
en tekenaars het videospel Pokémon door en door leerden kennen, zodat ze
werkelijk zouden begrijpen waar het om te doen was. De tekenfilmmakers hebben
toen een verhaal bedacht op basis van wat er allemaal kan gebeuren met de
trainer en zijn monsters in de Game Boy en zetten dit om in een cartoonserie die
in 1998 in premičre ging in Amerika. Vanaf dan is het pleit beslecht en kun je
in Japan, Amerika en Europa geen stad meer bezoeken zonder op elke straat-hoek
Pokémon tegen te komen. Naast de kaartenrage zijn er verschillende
videospelletjes, een heuse Pokémonfilm en nog 1500 bijproducten die verzameld
zijn in een catalogus waaruit je kunt bestellen. Er vliegen zelfs drie speciale
Pokémon-vliegtuigen van Nippon Airways tussen Tokyo en San Francisco.
Ash Ketchum uit Pallet Town
Pokémon,
de tekenfilmserie, gaat over de jongen Ash Ketchum uit Pallet Town. Hij is juist
tien jaar geworden. Alle tienjarigen krijgen van professor Oak, de Pokémon-deskundige
van Pallet Town, een beginners-Pokémon. Daar-mee kunnen de kinderen dan hun
reis beginnen langs verschillende Pokémontrainingen. Ash is vast besloten Pokémon-meester
te worden. Maar daarvoor moet hij alle 151 Pokémon vangen. En om Pokémon te
vangen, moet je eerst een beginners-Pokémon hebben. Ash is zo opgewonden over
de dag dat hij zijn Pokémon kan ophalen, dat hij zich verslaapt. Alle uit te
delen Pokémon zijn al weg, maar professor Oak heeft er nog een: Pikachu. Het is
een schattig diertje om te zien, maar hij is sterk elektrisch geladen en te pas
en te onpas gebruikt hij zijn donderslag. Ash moet dus eerst vrienden worden met
Pikachu, wil zijn reis een succes worden. Als hij afscheid heeft genomen van
zijn moeder, gaat Ash op pad, op weg naar avontuur, trainingen, verliezen en
overwinnen om uiteindelijk Pokémon-meester te worden.
Ash
heeft van professor Oak ook een Pokédex meegekregen en wat Pokéballs. De Pokédex
is een soort elektronisch index van alle Pokémon. Zo gauw Ash een Pokémon ziet
die hij niet kent, geeft de Pokédex tekst en uitleg. De Pokéballs - rood-witte
balletjes zo groot als een knikker, die groeien tot honkbalformaat als je ze uit
je zak haalt - dienen om Pokémon mee te vangen. Zo gauw jouw Pokémon gewonnen
heeft van een Pokémon zonder eigenaar, kun je hem vangen in de Pokéball. Dan
is hij van jou en zul je de Pokémon moeten trainen om hem te laten doen wat jij
wilt. Elke Pokémon heeft zijn specifieke eigenschappen en zijn eigen
aanvalstechnieken. Sommige Pokémon kunnen bovendien hypnotiseren, of hun
tegenstander verlammen, verwarren, vergiftigen of verstijven. En elke Pokémon
heeft zijn eigen zwakheden. Bij de Pokémontrainingen worden de Pokémontrainers
getest en kunnen ze medailles winnen. Twee Pokémon-trainers strijden tegen
elkaar door middel van hun Pokémon. Als een van de twee Pokémon gewonnen heeft
(dan houdt de ander het voor gezien, omdat zijn Pokémon het niet meer trekt, of
omdat hij sterretjes in zijn ogen krijgt, wat zoveel betekent als dat hij
uitgeschakeld is), is de trainer de winnaar. Ze schudden elkaar sportief de hand
en de verliezer geeft de winnaar een compliment.
Team Rocket
houdt het voor gezien
Pokémon
zit vol wijze lessen: respecteer elkaar, wees sportief, steun elkaar door dik en
dun, echte vriendschap moet je verdienen, liefde gaat boven alles… In
elke aflevering zit wel een les verborgen. En
natuurlijk zijn er ook slechteriken: Team Rocket. Een hilarisch duo van een man
en een vrouw, waarbij de man zich vaak verkleedt als vrouw en andersom. Het is
vooral Team Rocket die de serie nog leuk maakt voor volwassenen. Dit duo maakt
de cartoon een beetje 'campie'. In elke aflevering komen ze tevoorschijn en in
elke aflevering moeten ze het onderspit delven. Meestal vliegen ze weg door de
lucht onder het uitroepen van de tekst: 'Team Rocket houdt het weer voor
gezien'. Team Rocket is de knipoog in de serie. Een keer was het duo verdwenen
naar de bodem van de diepzee, maar verscheen even later toch weer. 'Hoe hebben
jullie dat gedaan?', vraagt Ash terecht. 'Dat weten de schrijvers van de serie
niet eens. Maar we zijn er en daar gaat het om', of iets in die trant.
Er
zijn natuurlijk nog veel meer personages die een rol spelen in de serie. Zo is
daar Misty: het slimme en verstandige meisje dat Ash terzijde staat en met hem
een soort haat liefde verhouding heeft van niet kunnen kiezen tussen vriendschap
of verliefd zijn. Er komen nog meer jongens en meisjes steeds terug, teveel om
op te noemen. De gro-te vraag die ons rest is eigenlijk: waarom slaat die Pokémonserie
en alles daar omheen zo aan bij kinderen van vijf tot twaalf?
Boze machten
en kosmische krachten
Volgens
een artikel van Bijbel en Onderwijs, getiteld 'Hoe gaan wij om met Pokémon?'
leren kinderen door Pokémon om volgelingen van de Japanse versie van de Mammon
en de Moloch te worden. In plaats van de nabijheid van de God des vredes worden
kinderen spelenderwijs ingevoerd in alle gruwelen die de heidense volken. Pokémon
traint de kinderen van jongs af aan in de Japanse religie, volgens Bijbel en
Onderwijs: 'Zij mogen dan denken dat zijzelf de Pokémon trainen om hen winpower
te geven, maar beseffen niet (evenmin als de meeste volwassenen) dat de Pokémon
juist hčn trainen in de beginselen van het Japanse denken.' Dan
volgt een uiteenzetting over het shintoďsme: de weg der goden, de weg der
geesten en de aanverwante mythologie, natuur- en voorouderverering. 'Zij
hebben nauwelijks beelden van goden, maar vereren de sintai of godlichamen zoals
een bron, een berg, een spiegel, een steen of een zwaard waarin een godheid
huist. (…) De religies van China en India zijn
vooral gericht op de leegte, opgaan in het niets en harmonie met de kosmos. In
Japan komt daar nog de gedachte bij van het winnen en dus uitschakelen van elke
tegenstand(er), net als bij hun gevechtssporten', aldus Bijbel en Onderwijs.
Pokémon
past in die Japanse religie, volgens Bijbel en Onderwijs en dat blijkt uit het
feit dat kosmische krachten in mythische gestalten huizen, dat het de kunst is
over deze kosmische krachten te beschikken, de eenheid met de natuur: Pokémon
bestaat alleen als enkelvoud. De typische kosmische evolutie is natuurlijk een
teken, net als het gebruik van occulte middelen. Daarbij stuit de gedachte van
ik of jij hen tegen de borst. 'Sommige Pokémon zijn direct herkenbaar als (Japans-gestileerde)
demonen. Andere lijken meer op mythische monsters of robots, uitgerust met
dezelfde destructieve eigenschappen. Onmiskenbaar zijn zij de dragers en
boodschappers van een denken dat haaks staat op zowel het humanisme als het
christendom, dat eeuwenlang de westerse culturen heeft beheerst.' Bijbel
en Onderwijs spreekt zelfs van boze machten en kosmische krachten. Er
zou zelfs een groep kinderen zijn die door Pokémon contact kunnen krijgen met
de bovennatuurlijke wereld.
Tien Geboden
versus Winpower
'De
kern van de Torah (de wijzing of duiding van de Bijbel, zoals het verwoord staat
in de eerste vijf boeken) wordt gevormd door de Tien Geboden. Pokémon leert de
kinderen hoe de meeste hiervan kunnen worden overtreden, want alles moet wijken
wat de "winpower" belemmert, dus ook Gods geboden.' Waarna
een verhandeling volgt waarbij de Tien Geboden getoetst worden aan het verhaal
van Pokémon. De conclusie is dan
ook: 'Het zal duidelijk zijn dat wij op grond van de Bijbel het gebruik van Pokémon
ten zeerste afraden. Het spel gaat tegen de wetten van God in, op zijn minst
tegen beide Tafels van de Wet: de verticale relatie met God en de horizontale
relatie met de medemens. (…) Tenslotte schendt Pokémon
het kind als evenbeeld van God en voedt het hen op tot een strijder of
kampvechter. Niet vanwege de goede
strijd van het geloof, maar alleen om te winnen en anderen uit te schakelen.'
Praat
mij niet van 'de goede strijd van het geloof', want dan weet ik nog wel een
reeks voorbeelden te noemen waaruit blijkt dat die strijd voor anderen verre van
goed afgelopen is. Wat Bijbel en Onderwijs verkondigt, riekt mij te veel naar
inquisitie en heksenverbrandingen. Respect voor het geloof, de levensovertuiging
van anderen in onze omgeving is er zeker, ook bij mij. Maar dat respect werkt
alleen als het wederzijds is.
Als
moderne ouder vind ik een beetje shinto bovendien helemaal niet verkeerd: mijn
kinderen mogen best respect hebben voor een steen, een boom, water en vuur, dan
gaan ze er misschien ook zuiniger mee om. Voorouderverering is af te keuren
wanneer de verering de overhand neemt, maar respect voor de ouderdom, luisteren
naar de levenservaringen die de ouderen hebben vergaard: dat zouden wij ook meer
moeten doen. Wij stoppen onze ouderen weg, zo gauw ze niet meer productief zijn.
Wij praten tegen onze ouderen alsof het kleine kinderen zijn. Onze ouderen
moeten hun mond houden, niet zeuren en fijn achter de geraniums gaan zitten. Wij
kunnen nog heel wat leren van andere, oudere beschavingen.
Ash als
rolmodel
Nog
is niet beantwoord waarom kinderen Pokémon zo geweldig vinden. Natuurlijk
appelleren de 151 Pokémon door hun schattige uiterlijk en fantastische
eigenschappen en hun gebrul aan de fantasie van de kinderen. Meer nog is het de
reis die Ash maakt die hen aanspreekt: een queeste naar volwassenheid.
In
andere culturen is het heel normaal dat verschillende levensfasen worden
afgerond en begonnen met rituelen. Van jongen tot man, van man tot krijger, van
man tot vader, van man tot oude man. Vaak gaan die overgangen gepaard met een
tocht, een reis, al was het maar symbolisch. Aboriginals gaan nog regelmatig op
walkabout en verdwijnen vervolgens voor onbepaalde tijd in de rimboe. Ook onze
cultuur kent queesten: denk maar aan de ridders van de Ronde Tafel en hun
zoektocht naar de Heilige Graal, de kruistochten en de pelgrimages, en boeken
als Alleen op de wereld of Kruistocht in spijkerbroek. Vaak blijkt de tocht op
zich van meer belang dan het uiteindelijke doel. Misschien dat je
Interrailreizen of rugzaktochten naar verre oorden daar ook wel onder kan
scharen: vaak ondernemen jongeren deze reizen in de tijd na hun eindexamen maar
voordat ze echt gesettelde volwassenen zijn. In dat licht kun je ook de reis van
Ash zien: die symboliseert de overgang van kind naar volwassene.
Wij
eisen tegenwoordig zo veel van onze kinderen: op zesjarige leeftijd moeten ze
met argumenten komen, wanneer ze iets willen hebben of willen doen. Ze moeten
weten wat ze later willen worden, ze moeten alles even interessant vinden en de
krant lezen. Eigenlijk wordt van hen al jong gevraagd zich volwassen te
gedragen. En dan niet zo maar iemand: nee, de beste! In Japan en Amerika is die
competitiestrijd sterk, maar daar mag je er wel voor uitkomen als je de beste
bent. Daar krijg je medailles en een eervolle vermelding in het jaarboek en je
bent populair. Ash is een van hun. In onze maatschappij is het nog een stapje
ingewikkelder: je moet wel de beste zijn, maar je mag het niet laten zien als
het zo is. Geen wonder dat onze kinderen zoeken naar houvast, een rolmodel,
iemand die in hetzelfde schuitje zit. Ash is die iemand en zijn avonturen
verbeelden op een spannende manier de overwinningen op monsters en tegenstanders
- leerkrachten, ouders, klasgenoten, slechte cijfers, twee linkervoeten, een
bril moeten dragen - die kinderen moeten maken willen ze echte 'menschen' worden
en gelukkig zijn.